دکتر غلامحسین شکوهی پدرعلم تعلیم و تربیت ایران و اولين وزیر آموزش و پرورش بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در چهارم تیرماه ۱۳۰۵ در شهر خوسف از توابع استان خراسان جنوبی متولد می شود. شکوهی سال ۱۳۱۱ به مدرسه ای در خوسف، محل تولدش می رود.

مدرسه ای که به نام عارف و شاعر معروف، ابن حسام خوسفی نام گرفته بود. او از خاطرات دوران کودکی و مدرسه، تصاویر واضحی را به یاد می آورد: «بعد از اینکه از کلاس چهارم دبستان فارغ التحصیل شدم، مرتباً می رفتم به مدرسه و در همان فضا می گشتم یا در کلاس ها می نشستم، چون مثل بقیه بچه ها بازی نمی کردم، اصلاً بازی بلد نبودم. ۲ سال باقی مانده آموزش ابتدایی را در دبستانهای تدین و مدرسه ضمیمه دانشسرای مقدماتی گذراندم. در این مدرسه سطوح ابتدایی و متوسطه مثل دیگر مدارس وجود داشت و از پایان کلاس سوم دبیرستان یعنی پس از ۹ سال تحصیل، ۶ سال ابتدایی و ۳ سال متوسطه، دانش آموز می توانست در دانشسرای مقدماتی تحصیلات خود را انجام دهد تا برای آموزگاری در مدارس ابتدایی شهر و روستا آماده شود.»

غلامحسین شکوهی در سال ۱۳۲۳ با رتبه ممتاز از دانشسرا فارغ التحصیل شد و به روستای خود خوسف بیرجند بازگشت تا آموزش رسمی کودکان هم دیاری خود را آغاز کند. پس از دو ماه به زاهدان منتقل شد، اما به دلیل بیماری مادر به آنجا نرفت، به روستای گل منتقل شد و پس از چهار ماه دوباره به خوسف بازگشت.

شکوهی: «آن زمان تحصیل در دانشسرای مقدماتی تا کلاس ۱۱ محسوب می شد و فارغ التحصیل دانشسرا اگر در امتحان نهایی ششم دبیرستان یعنی ریاضی، طبیعی و ادبی پذیرفته می شد، دیپلم کامل بود و مطابق قانون می توانست بدون کنکور وارد دانشگاه شود. با این انگیزه این آزمون را در مشهد در سال ۱۳۲۷ گذراندم و دیپلم کامل ادبی را اخذ کردم.»

غلامحسین شکوهی در سالهای ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۸ با قانون کفالت مادر از خدمت سربازی معاف شد، اما با فوت ناگهانی مادر در سال ۱۳۲۸ به سربازی اعزام شد و پس از طی دوره دانشکده افسری، بقیه خدمت را با درجه افسری در اصفهان به پایان رساند. شکوهی پس از سربازی به بیرجند بازگشت و تا سال ۱۳۳۲ در دبیرستانهای بیرجند به تدریس پرداخت .

شکوهی عطش آموختن داشت و این میل به دانش اندوزی بود که او را به تهران کشاند تا در رشته ادبیات فارسی دانشسرای عالی تحصیل خود را ادامه دهد. او در سال ۱۳۳۵ با رتبه اول فارغ التحصیل شد؛ امتیازی که مجوز اعزام او را به سوئیس فراهم کرد.

در دوران تحصیل در دانشسرای عالی تهران ، شکوهی با یکی ازهمکلاسی های خود ازدواج کرد. شکوهی پس از اخذ لیسانس و پس از ازدواج در این سال (۱۳۳۶) به همراه همسرش به سوئیس رفت، سفری که دستاورد آن نه تنها مدرک دکترا بود، بلکه فرصت درک محضر استادانی چون «ژان پیاژه» و «دوتران» را فراهم کرد. در سال ۱۳۴۰ بود که غلامحسین شکوهی در رشته علوم تربیتی از دانشگاه ژنو فارغ التحصیل شد. ژان پیاژه استاد بسیاری از چهره های نامی معاصر ایران در حوزه های علوم اجتماعی بوده است

سال ۱۳۴۱ پس از بازگشت از ژنو، شکوهی در وزارت فرهنگ آن زمان در دفتر مطالعات تربیتی که بعد به اداره کل مطالعات و برنامه ها تغییر نام یافت مشغول به کار شد و به تدریج در دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران، تربیت معلم مامازن ورامین و دانشگاه فردوسی مشهد تدریس در حوزه های آموخته اش را آغاز کرد. در سال ۱۳۴۵ شکوهی با عنوان استادیار به دانشکده علوم تربیتی دانشگاه تهران منتقل شد جایی که علاوه بر ۲۷ سال تدریس موفق و سازنده، سال هایی را به کارهای اجرایی از جمله مدیریت گروه و ریاست دانشکده علوم تربیتی پرداخت. شکوهی همچنین نخستین وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران است.

پس از استعفا در کنار تدریس دانشگاهی ریاست شورای عالی آموزش و پرورش را برای مدت یک دوره چهارساله بر عهده داشت. در سال ۱۳۶۵ شکوهی به مدت یک سال برای استفاده از فرصت مطالعاتی به ژنو اعزام شد و در دفتر بین المللی تعلیم و تربیت وابسته به سازمان یونسکو به تحقیق و مطالعه پرداخت. پس از مدتی به ایران بازگشت اما به علت ناراحتی ریوی و آلودگی هوای تهران مجبور به انتقال به شهر بیرجند و آموزش در دانشگاه های اين شهر شد. این آموزش تا زمان بازنشستگی یعنی سال ۷۹ ادامه یافت.

مهشید شکوهی می گوید: «پدر مردی مهربان و جدی در کار خود بود معمولاً اگر در تعطیلات به سفر نمی رفتیم پدر معلم دوم ما در خانه بود. کتاب و تخته سیاه و ریاضیات و غیره خلاصه کلی عصبانی می شدیم که چقدر درس بخوانیم ولی وقتی تعطیلی تمام می شد و به سر کلاس می رفتیم می فهمیدیم به جای یک راه حل ریاضی چند راه حل بلدیم و این ما را جلوی دیگران و معلم بالا می برد. پدرم در تمامی امور غیرمستقیم تأثیرگذار بود و همیشه تذکر می داد که بر فرزندانتان با نقاط قوت خود تأثیرگذار باشید.»

سال ۸۰ اما سال خوبی برای غلامحسین شکوهی نبود. همکلاس دیرین، همراه و همسر او بر اثر سکته قلبی ناگهان از دنیا رفت و شکوهی را در ماتم گذاشت. مرگ همسر، موجب شد که او از تدریس و کارهای پژوهشی دست بکشد.

شرط لازم معلمی پذیرش کودک به عنوان انسانی مستقل

بی شک زحمات غلامحسین شکوهی در تاریخ آموزش و پرورش کشور ما فراموش نخواهد شد. شکوهی کودک را در نظام تعلیم، کانون توجه قرار می دهد و شرط لازم معلمی را پذیرش کودک به عنوان انسانی مستقل و دارای ویژگی هایی می داند که باید آنها را شناخت و سپس به پرورش و آموزش او پرداخت.

دکتر شکوهی از نظریه پردازان طراز اول کشور در زمینه مسائل تعلیم و تربیت است. تجربه طولانی شصت ساله معلمی را نیز پشتوانه خود دارد. شکوهی علاوه بر تدریس، به تحقیق و تألیف و ترجمه آثار مهمی در حوزه تعلیم و تربیت پرداخته است. از آن جمله است: روش آموختن حساب و هندسه، تعلیم و تربیت و مراحل آن، تعلیم و تربیت (که این کتاب تألیف امانوئل کانت، فیلسوف و نظریه پرداز صاحب نام آلمانی است که توسط شکوهی دو بار به فارسی ترجمه شده است)، مبانی و اصول آموزش و پرورش، مربیان بزرگ (تألیف ژان شاتو، استاد روانشناسی و تعلیم و تربیت دانشگاه بردو) همچنین غلامحسین شکوهی تاکنون بیش از شصت مقاله علمی در نشریات دانشکده علوم تربیتی فصلنامه های تعلیم و تربیت مجله روانشناسی و برخی نشریات تخصصی به چاپ رسانده است.

او همچنین در یک فرصت مطالعاتی که در ایالت ایلی نویز آمریکا می گذرانید، دو مقاله با عناوین «ارزش مکانی» و «تدریس کسر متعارفی» نیز به زبان انگلیسی نگاشته که در نشریه علمی Arithmetic Teacher به چاپ رسیده است.

شكوهي : رشد كشور در توجه درست و صحيح به فرهنگ مي باشد

شکوهی معتقد است اگر کشوری بخواهد رشد کند، باید فرهنگش درست و صحیح باشد و مردمش خوب تربیت شوند. ما از کشورهای دیگر چیزی کم نداریم. قدر کشور خود را بدانیم و از موقعیت های خوب و عالی اطرافمان استفاده کنیم. به جای اینکه وقت خود را به بطالت صرف کنیم، صرف اصلاح تعلیم و تربیت کشور کنیم و من خوشحالم و می بالم که عاشق معلمی و معلم عاشقی بوده ام.

دکتر غلامحسین شکوهی در دومین همایش چهره های ماندگار به عنوان چهره ماندگار علم تعلیم و تربیت ایران مورد تجلیل قرار گرفت .

همچنين در اولين همايش ملي آموزش ابتدايي كه به ميزباني اداره كل آموزش و پرورش خراسان جنوبي در روزهاي پنجم و ششم دي ماه 94 در اين استان با حضور شخصيت هاي علمي از سراسر كشور برگزار مي شود از مقام علمي دكتر شكوهي تجليل به عمل خواهد آمد .

آثار و تالیفات دکتر شکوهی عبارتند از:

1ـ پایان نامه تحصیلی لیسانس (شرح حال و ذکر آثار و نمونه اشعار محمد بن حسام قهستانی ) تهران 35ـ 1334

2ـ رسالة دکتری ( مفهوم رابطه در حساب ) : ژنو : 1341

3 و 4 ـ روش آموختن حساب و هندسه:  در دونوبت چاپ شده است :
الف) چاپ اول در دو جلد تهران : چاپخانه سازمان تربیت معلم و تحقیقات تربیتی 1345       
ب) چاپ یک جلدی تهران : چاپخانة پیروز شهریور 1346

5 ـ  مربیان بزرگ ترجمه کتاب  Grands pedagogues  اثر شاتو و دیگران ، تهران دانشگاه تهران ـ چاپ اول 1355 چاپ سوم آبان ماه 1372

6ـ روان شناسی برای سال سوم آموزش متوسطة تهران : وزارت آموزش و پرورش ، چاپخانة صفا ، 1360      

7و 8 ـ ( تعلیم و تربیت ) اثر امانوئل کانت     
ـ ترجمه از متن انگلیسی انتشارات دانشگاه تهران : چاپ اول 1363            
ـ ترجمه از متن فرانسه انتشارات دانشگاه تهران : چاپ سوم 1372

9ـ ( تعلیم و تربیت و مراحل آن ) مشهد: مؤسسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی ، چاپ اول 1363 ، چاپ پانزدهم 1374

10‍ـ مبانی و اصول آموزش و پرورش ، مشهد : مؤسسة چاپ و انتشارات  آستان قدس رضوی ، چاپ پنجم 1372

11ـ روان شناسی  برای سال سوم آموزش متوسطة عمومی ـ اقتصاد اجتماعی ـ فرهنگ و ادب وزارت آموزش و پرورش ، چاپخانة صفا ، 1360

دکتر شکوهی بیش از چهل مقاله تألیف و یا ترجمه نموده است که در ماهنامة آموزش و پرورش ، نمای تربیت ، مجلة روان شناسی ، فصلنامة تعلیم و تربیت ، نشریة دانشکدة علوم تربیتي دانشگاه تهران و روزنامة میزان چاپ و منتشر شده است . ضمنا نامبرده دو مقاله به زبان انگلیسی نوشته که در نشریة  Arithmetie  teacher  چاپ شده است . دکتر شکوهی در خلال فعالیت های تألیفاتی و تعلیماتی با اعتنام فرصت هائی که احیاناً برایش پیش آمده و با همکاری جمعی از علافه مندان ، به کار تحقیق نیز پرداخته است اینک عناوین نمونه هایی از این تحقیقات:

1ـ بررسی علل شکست نو آموزان در دبستان ، تهران : وزارت آموزش و پرورش 1345.

2ـ مطالعة ( میزان پیشرفت دانش آموران مدرسة تجربی در زمینه های حساب ، علوم،قرائت و املاء ) تهران : وزارت آموزش و پرورش ،1346.

3ـ بررسی ( رابطه آموزش و اشتغال در بخش غیر متشکل اقتصادی ) تهران : معاونت پژوهشی دانشگاه تهران ، شهریور ، 1369.

4ـ تهیه ( آزمون سنجش آمادگی کودکان برای ورود به دورة آموزش همگانی ) تهران : وزارت آموزش و پرورش ، 1372.

5ـ بررسی ( علل افت بی سابقه موفقیت فارغ التحصیلان شهرستان بیرجند در مسابقات ورودی دانشگاهها در سال 1373 نسبت به سال 1372 ) ، بیرجند : معاونت پژوهشی ، 1374